Özet:
Türkiye’de çağdaş sanat sergilerinde arşivin ve buna bağlı hafızanın kullanımı konusunda kurumların artan yönelimlerine karşın bu sergilerin yapılma neden ve yöntemlerine dair literatürde yeterli bilgi bulunmaması sonucu bu tez ortaya çıkmıştır. Çağdaş sanatta arşivin değişen dinamikleri göz önünde bulundurularak hazırlanan tezde; 1980’li yıllardan itibaren çağdaş sanat ortamında gündeme gelen arşiv malzemeleri ve buna bağlı ortaya çıkan hafıza biçimlerinin çağdaş sanat kurumlarının sergi pratiklerinde kullanım nedenleri ve yöntemlerinin tespit edilmesi ve çağdaş sanat tarihine etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada, 1980’li yıllardan günümüze kadar çağdaş sanat kurumlarının arşive yönelimlerinin sergi pratiklerinde neden gündeme geldikleri; arşiv malzemelerinden üretilen çalışmaların geçmişi bugüne aktarma biçimleri, bu aktarma biçimlerinden nasıl bilgi ürettikleri, sergileme yöntemi olarak belgeyi kullanım şekilleri, yerellik ve evrensellik ilişkisi içinde incelenmektedir. Tez çalışmasında karma yöntem kullanılmıştır: literatür taraması, doküman analizi ve görüşme. Çalışmanın teorik çerçevesi, arşiv ile çağdaş sanat ilişkisi incelemesinin yanında, Avrupa merkezli L’Internationale organizasyonu üyesi olan çağdaş ve modern sanat kurumları ile yapılan görüşme verilerine dayanmaktadır. Türkiye’de ise çağdaş sanatla ilişkili olarak arşiv malzemelerini birden fazla sergi pratiğinde kullanmış kurumlarla görüşmeler yapılmıştır. Ayrıca bu sanat kurumlarında, yazılı ve görsel belgelerden oluşan arşivler incelenmiş ve bu arşivlerin düzenli ve destekleyici unsur olarak kullanıldığı sergiler ele alınmıştır. Tez araştırma sonucunda elde edilen veriler çağdaş sanat kurumlarının, arşive yönelik sergi pratiklerinin amaçlarının çeşitliliğini ortaya koymaktadır. Bunlar; sanatçıların arşivle ilişkili pratiklerini ortaya koymak; bilinen, bilinmeyen ya da az bilinen tarihi ortaya koyarak kanonik sanat tarihinin ötesinde yeni veya farklı yorumlarla arşivi görselleştirmek; sergilerin ihtiyaçları doğrultusunda destekleyici unsur sağlamak ve hafıza çalışmalarına olan yönelimler neticesinde kurumun varoluşuna uygun olarak kullanmaktır. Bununla birlikte, arşiv temelli sergilerin yeni kurumsal faaliyetlere ve kanonik sanat tarihi dışında yeni anlatılara zemin hazırladığı tespit edilmiştir.
