Özet:
Bu çalışmanın amacı, 1923-1986 döneminde Türkiye'de uygulanan iktisadi gelişme politikalarında kamu bankalarının rolünün analiz edilmesidir. Kamu bankalarının rolünün analiz edilmesinde TCMB'nin aylık ve üç aylık istatistik bültenleri, TBB'nin dönem sonu banka bilançoları ve bankaların yayınlarındaki verilerden yararlanılmıştır. Yeni kurulan cumhuriyet değişen devlet yapısının sonucu olarak kalkınma fonksiyonunu yerine getirebilecek bir finansal ve mali yapıya sahip değildi. Dünya buhranının yıkıcı etkisi 1920'lerde uygulanan yarı-liberal politikalarla özel kesime dayalı iktisadi kalkınmanın zayıf yerel bankacılığa ve yabancı sermaye ağırlıklı bankacılık sistemi ile sürdürülemeyeceğini gösterdi. İktisadi kalkınma politikaları arayışlarının neticesinde 1930'larda sanayileşme kamu bankaları ile gerçekleştirilmek istendi. Devletçi politikanın yürürlüğe girmesiyle ihtisas bankaları şeklinde kurulan kamu bankaları yatırımların finansmanında, yatırımların gerçekleştirilmesinde ve tasarruf alışkanlığının geliştirilmesinde belirleyici oldular. Devletçilik politikasının uygulanmasının kesintiye uğradığı, üretimin düştüğü İkinci Dünya Savaşı döneminde kamu bankaları savunma harcamalarını finansmanını ve ordunun gereksinimlerinin üretilmesini sağladılar .Savaş sonrası tarıma dayalı büyüme modeli kapsamında tarımın modernleşmesinde belirleyici olan kamu bankaları 1954'den itibaren uygulanan ithal ikameci sanayileşme stratejisinde büyük yatırımların gerçekleştirilmesini sağlayarak, özel kesimin gelişimini desteklediler. 1980 sonrası ise liberal politikalar kapsamında kamunun ekonomideki yerinin küçültülmek istenmesinden etkilenen kamu bankalarının bankacılık sistemindeki ve iktisadi gelişme sürecindeki belirleyici pozisyonu devam etmiştir. İktisadi kalkınma politikaları arayışları ve özel kesimin yetersiz olması sonucu açığa çıkan kamu bankaları bankacılık sisteminin gelişmesinde, yatırımların gerçekleştirilmesinde, özel kesimin finansman ihtiyacının karşılanmasında, tarımın modernleştirilmesinde, özel bankacılığın gelişiminde ve sanayi burjuvazisinin yaratılmasında katkı sunmuşlardır.
