Abstract:
Bu çalışma, Cumhuriyet Halk Partisi'nin [CHP] 1950–1960 yılları arası dönemde dış politika tutumunu incelemektedir. Çalışmanın çıkış noktası, bir dönemin dış politikasını sadece iktidar partisinin tutumuyla açıklamanın sınırlılıklarının olacağı varsayımıdır. Çalışmada, dış politika kararlarının hükumetlerin yanı sıra diğer siyasi aktörlerinde içerisinde yer aldığı daha geniş bir düzlemde belirlendiği savunulmaktadır. Dolayısıyla bir ülkenin dış politikasının, "kara-kutu" (black box) veya "bilardo topu" (billard ball) modelleri çerçevesinde, çözümlenemeyeceği belirtilmektedir. Karar alma sürecinde yer alan tüm aktörlerin, dış politika gelişmelerini kendi siyasi gereksinimleri doğrultusunda değerlendirdikleri ve iç siyasete içkin iktidar mücadelesinde araçsallaştırdıkları öne sürülmektedir. Bu bağlamda, iç politika ile dış politika arasında çizilen sınırın geçişkenliğine dikkat çekilmektedir. Dolayısıyla dış politikanın sadece devletlerin sınırları dışına yönelik faaliyetlerinden ibaret olmadığı, aynı zamanda içerideki iktidar ilişkilerini düzenleyen bir işlev üstlendiği savunulmaktadır. Bu saptama çerçevesinde, CHP'nin 1950–1960 arası dönemde, dış politika pratiklerini, içeriye içkin iktidar mücadelesinde nasıl araçsallaştırdığı irdelenmektedir. Çalışmada, CHP'nin dış politikada izlediği muhalefet stratejisinin, "meclissiz karar almamak", "maceradan uzak durmak", "Milli Dış Politika" ilkesine uygun davranmak gibi temalar üzerine inşa edildiği vurgulanmaktadır. İzlenen muhalefet stratejisinin özü itibariyle, "devlet aklı" adına konuşma yetkisine ortak olma amacı taşıdığı belirtilmektedir. Ancak CHP kadrolarının "devlet aklı" adına "konuşma" isteğinin muhalefet etme göreviyle çatıştığının altı çizilmektedir. "Hikmet-i hükumet" anlayışıyla koşullanan CHP kadrolarının, dış politikada alternatif bir söylem geliştirmekte zorlandıklarına dikkat çekilmektedir. CHP sözcülerinin içine düştükleri bu çıkmazı, "meclis devre dışı bırakılıyor" veya "habersiz bırakılıyoruz" türünden şikayetlerle aşmaya çalıştıkları belirtilmektedir.
