Abstract:
Türkiye'de 1960'lı yıllarla birlikte kitlesellik kazanmaya başlayan solun önemli tartışma başlıklarından birisi Osmanlı toplum yapısının nasıl tanımlanacağı olmuştur. Daha çok feodalizm ve Asya tipi üretim tarzı (ATÜT) gibi kavramlara başvurularak yürütülen bu tartışmalar, ilerleyen yıllarda farklı sosyal bilim alanlarından birçok araştırmacının çeşitli biçimlerde temas ettiği bir konu haline gelmiştir. Bu temaslarda genellikle sınırlı sayıda tartışmacıdan hareketle tartışmaların içeriğine dönük değerlendirmelerde bulunulmuştur. Tartışmaları var eden siyasi zemin ya gündeme getirilmemiş ya çok genel kimi ifadelerin ötesinde ortaya konulamamış ya da sadece bir kesitiyle ele alınmıştır. Bu çalışmada söz konusu tartışmaların solun siyasi tarihi içinde bütünlüklü olarak anlamlandırılmasına gayret edilmiştir. Bunun için, tartışmalar döneme ait sol süreli yayınlar, telif ve çeviri eserler başta olmak üzere anılar, hatıralar, akademik araştırmalar eşliğinde takip edilmeye çalışılmıştır. Bu çerçevede, 27 Mayıs'ın yarattığı atmosferde yürütülmeye başlanan tartışmaların beş evrede ele alınabileceği düşünülmüştür. Buna göre tartışmalar 1962-1965 yıllarında az gelişmişlik ve kalkınma; 1965-1967 yılları arasında Batı karşısında Doğu; 1967-1969 yılları arasında devrim stratejisi bağlamında öne çıkmıştır. 1969-1975 yılları solun tartışmalar açısından konumlarını sabitleştirdiği bir dönem olmuştur. 1975-1980 yıllarında Osmanlı toplum yapısı sol hareketler için bir değini konusu olmaktan pek öteye gidememiştir. Kimi katılımcılarının zaman zaman sahiplendikleri siyasi çizgiye göre pozisyonlarını revize ettiği bu tartışmalar 1980 sonrasında entelektüel ve akademik kaygılarla bir süre daha yürütüldüyse de sol hareketlerin gündeminden tamamen çıkmıştır.
