Özet:
Bu çalışmanın amacı, Nasreddin Hoca fıkralarının Türkçeden İngilizceye
çevirilerindeki kültürel ögelerin aktarımlarında ki kültürel farklılıkları çeviri
örnekleriyle sunmak ve bu farklılıklardan kaynaklanan zorlukları incelemektir. Bu
amaca yönelik olarak Yuri Lotman’ın semiyosfer (göstergeküre), sembol, asimetri
(bakışımsızlık) ve kültürel bellek gibi kültür göstergebilimi kavramları çeviri
göstergebilimine uyarlanmış ve 74 fıkra örneği bu doğrultuda incelenmiştir. İnsanları
güldüren ve düşündüren Nasreddin Hoca fıkraları içeriğinde alt metinleri barındıran
ve Anadolu kültürünün gelecek kuşaklara aktarımını sağlayan folklorik metinlerdir.
Dolayısıyla bu metinlerin çevirilerinin bir kültür aktarımı olarak değerlendirilmesi ve
kültürel ögelerle sembollerin yeterli kültürel ve tarihi bilgi edinilerek dikkatli ve özenli
bir şekilde çevrilmesi gerekmektedir. Çalışma kapsamında öncelikle, mizah
kavramıyla birlikte Lotman kavramlarının Nasreddin Hoca fıkralarıyla ilişkisi
kurulmuş, sonrasında fıkra örneklerindeki kültürel ögelerin aktarımında tespit edilen
zorluklar örnekler üzerinde tartışılmış ve Lotman’ın kavramlarıyla değerlendirmesi
yapılmıştır. Değerlendirme sonucunda kimi çevirmenlerin, karşılığı bulunmayan
kültürel ögelerin çevirilerinden kaçındığı, kimilerinin bu ögeleri yeterli açıklama ve
bilgi sunmadan kaynak dilde olduğu gibi bıraktığı, kimilerinin ise hedef kültürde var
olan benzer kavramlarla karşıladığı saptanmıştır. Bu bağlamda, çeviri eyleminden
önce yapılacak olan göstergebilimsel çözümleme ve yorumlamaların kültürel ögelerin
aktarımında çevirmene yardımcı olabileceği ve çevirinin kültürlerarası iletişim
işlevine katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
