İklim okuryazarlığı ölçeği geliştirme çalışması

Abstract

Araştırmada ortaokul öğrencilerine yönelik iklim okuryazarlığı becerisinin ölçülebilmesine ilişkin geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla çalışmada, nicel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın örneklem grubunu, 2019-2020 eğitim-öğretim yılında İstanbul ilinde öğrenim görmekte olan yedinci ve sekizinci sınıf düzeyinde 558 öğrenci oluşturmaktadır. Bu bağlamda geliştirilmek istenen ölçek kapsamında, detaylı olarak gerçekleştirilen alan yazın taraması sonucunda hazırlanan 81 ifadeden oluşan bir iklim okuryazarlığı taslak formu, veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Hazırlanan ölçeğin taslak formu alanında uzman öğretim üyeleri tarafından incelenerek, uzman görüşü alınmıştır. Daha sonra fen bilimleri öğretmenleri ve sosyal bilgiler öğretmenleri aracılığıyla uygunluğu incelenmiş, dil uzmanı aracılığıyla da dil anlatımı açısından kontrolü sağlanmıştır. Uzman görüşleri doğrultusunda ölçeğin taslak formundaki soru maddeleri 81 maddeden 73 maddeye düşürülmüştür. Ölçek maddeleri ortaokul düzeyinde belirlenen 20 öğrenciye okutulmuş ve pilot uygulaması gerçekleştirilmiştir. Son hali verilen iklim okuryazarlığı taslak ölçek formu belirlenen ortaokul öğrencilerine uygulanmıştır. Elde edilen veriler SPSS ve LISREL istatistik programlarıyla analiz edilmiştir. Analiz edilme sürecinde, ölçeğin yapı geçerliliğinin sağlanması bakımından açımlayıcı faktör analizi ve doğrulayıcı faktör analizi; güvenirliği bakımından ise iç tutarlılık katsayısı hesaplaması ve madde analizleri yapılmıştır. Madde analiziyle ilgili olarak madde-toplam puan korelâsyonlarına dayalı analizleri ve alt-üst grup ortalamaları farkına dayalı madde analizlerine ait t-değerleri hesaplanmıştır. Gerçekleştirilen faktör analizleri sonucunda, geliştirilen ölçeğin 3 faktörlü toplamda 24 maddeden oluşan bir yapı olduğu görülmüştür. Elde edilen üç faktörlü yapının doğrulanması açısından, ölçeğin doğrulayıcı faktör analizi gerçekleştirilmiştir. Doğrulayıcı faktör analizi sonucunda, ölçeğin 3 faktörlü yapısı doğrulanmış ve uyum indeksleri incelenmiştir. Analizler sonucunda, ölçeğin güvenirliğinin tümüne ilişkin olarak hesaplanan Cronbach Alpha iç tutarlık katsayısı 0.895 olarak bulunmuştur. Araştırma kapsamında elde edilen bulgular doğrultusunda, ortaokul öğrencilerinin iklim okuryazarlığı beceri düzeylerinin belirlenmesi hedeflenen ölçeğin geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu ortaya konulmuştur. Bu bağlamda, geliştirilen iklim okuryazarlığı ölçeğinin ortaokul öğrencilere uygulanabilecek bir ölçme aracı olduğu belirlenmiş, uygulamaya yönelik önerilerde bulunulmuştur.