Özet:
Suriye Arap Cumhuriyeti’nde 2011 yılında başlayan iç savaş nedeniyle yerinden
edilen milyonlarca insan, başta Türkiye olmak üzere birçok ülkeye sığınmıştır. 2021
yılının Mart ayı itibarıyla Suriyeli okul çağındaki nüfus, toplam kitlenin %30’una
yakınını oluşturmaktadır. Türkiye, Milli Eğitim Temel Kanunun 4. maddesinde yer
alan eğitimde fırsat eşitliği ve uluslararası alanda imzaladığı anlaşmalar gereği
mülteci çocukların kayıp kuşak olmaması için eğitimlerini korumak ve sürdürmekle
yükümlüdür. 2014 yılında çıkarılan Geçici Koruma Yönetmeliği ile geçici koruma
statüsü verilen Suriyelilerin eğitim hakları da resmi olarak tanınmıştır. Suriyeli
öğrencilerin eğitimlerine ilişkin birçok başarılı girişimde bulunulmasına karşın ders
içeriklerini, amaçlarını, kazanımlarını vb. belirleyen eğitimin en önemli bileşeni olan
öğretim programında bir düzenleme yapılmamıştır. Aynı zamanda okullarda ortak bir
anlayışın benimsenmesini sağlayan ders kitaplarının içeriği de öğretim programına
bağlı olarak kapsayıcı eğitime uygun şekilde güncellenememiştir. Dolayısıyla ana
dili Türkçe olan öğrenciler için hazırlanmış ders kitapları Suriyeli öğrencilerin
Türkçe derslerine etkin katılımını desteklememektedir. Öğretim programında
güncelleme yapılmaması durumunda ise Suriyeli öğrenciler için devlet okullarında
yapılacak çalışmalar yerel uygulamalarla sınırlı kalacaktır. Bu araştırma kapsamında
EKOYAY Yayınları 6. Sınıf Türkçe Ders Kitabı’ndaki ilk 5 tema incelenerek bu
temalarda yer alan 163 etkinliğin 138’i ve 19 metnin 18’i Suriyeli öğrencilerin dil
yeterlik düzeylerinin üzerinde bulunmuştur. Bu içerikler, Suriyeli öğrencilerin etkin
katılımını desteklemesi amacıyla alan taraması sonucunda ulaşılan kaynaklardan
Richards (2001), Tomlinson (2011), Maley (2011) ve Hyland (2013)’ın materyal
uyarlama ilkeleri dikkate alınarak uyarlanmıştır. Uyarlamalar, çalışma kağıtları
vasıtasıyla 2019-2020 eğitim öğretim yılında 6. sınıfta öğrenim gören Suriyeli
öğrencilere (3 kız, 8 erkek) sunulmuştur. Öğrenciler karma sınıf ortamında Eylül
2019 – Mart 2020 tarihleri arasında katılımlı eylem araştırması kapsamında
gözlemlenmiştir. Elde edilen veriler betimsel analiz ve içerik analiziyle
çözümlenmiştir. Etkinlik uyarlamalarında değiştirme/yeniden yazma (f=87); metin
uyarlamalarında ise yerine koyma (f=14) ilkesi ön plana çıkmıştır. Kapsayıcı eğitim
modeline uygun şekilde yapılandırılan Türkçe dersleri, Suriyeli öğrencilerin derse
etkin biçimde katılımlarını destekleyerek çokkültürlü bir sınıf ortamının oluşmasına
zemin hazırlamıştır.
