Özet:
Dilin işlevlerinin ne olduğu konusu geçmişten günümüze kadar tartışılan bir konu
olmuştur. İlk olarak filozoflar, sonrasında ise dil bilimciler konu üzerinde çalışmışlar
ve dilin işlevleriyle ilgili çeşitli sınıflandırmalar yapmışlardır. Yabancı dil öğretimi
de dil bilim kuramlarına bağlı olarak gelişen bir alandır. Dilin kullanım amacı olarak
tanımlayabileceğimiz dil işlevleri, yabancı dil öğretiminin asıl amacı olan hedef dilde
iletişim kurabilmekle bağdaştığı için, dilin iletişim işlevini göz önünde bulunduran
iletişimsel yaklaşımın temel kavramlarından biri olmuştur. Bu yaklaşıma göre dil
işlevleri, öğrencilerin hedef dilde iletişim kurabilmelerine olanak sağlayacaktır. Dil
öğretiminde temel başvuru kaynağı olarak kullanılan Diller için Avrupa Ortak
Öneriler Çerçevesinde de önceden belirlenmiş dil kalıplarının öğretilmesi yerine
günlük hayattaki iletişim ortamlarında kullanılan ve dil işlevlerini temel alan bir dil
öğretimi savunulmaktadır. Yabancı dil öğretiminde kullanılan temel materyal ders
kitapları olduğu için dil işlevlerinin ders kitaplarında sistemli bir şekilde yer alması
gerekmektedir. Bu bağlamda bu araştırmanın amacı, yabancı dil olarak Türkçe
öğretiminde kullanılan A1 seviyesi ders kitaplarında dil işlevlerinin kullanımının dil
işlevleri listesi ölçütlerine göre incelenmesidir. Nitel araştırma yöntemlerinden
durum çalışması ile yürütülen araştırmada iç içe geçmiş tek durum deseni
kullanılmıştır. Araştırma yabancı dil olarak Türkçe öğretimine yönelik hazırlanmış
kitaplarda birden fazla dil işlevinin kullanımını ele aldığı için iç içe geçmiş tek
durum deseni özelliği göstermektedir. Araştırmanın inceleme nesneleri İstanbul
Yabancılar İçin Türkçe (A1) ders kitabı ve Yunus Emre Enstitüsü Yedi İklim Türkçe
(A1) ders kitaplarıdır. Ders kitaplarında yer alan cümleler, dil işlevleri tespit
edildikten sonra dijital ortama aktarılmış ve veri toplama aracı oluşturulmuştur. Dil
işlevlerinin kullanım biçimleri içerik analizi kullanılarak belirlenmiştir. İçerik analizi
sonucunda oluşturulan kategoriler doğrultusunda araştırmanın veri toplama aracına
son şekli verilmiştir. Kod, kategori ve temalara ulaşılarak kitaplarda kullanılan dil
işlevleri sayısal olarak tespit edilmiş ve çözümlenmiştir. Dil işlevleri kapsamında
incelenen ders kitaplarında toplam 9 dil işlevi ve bu işlevlerin alt başlıklarını
oluşturan 60 gösterge saptanmıştır. Araştırmanın sonucunda, incelenen ders
kitaplarının temalarında dil işlevlerinin uygun bir dağılıma sahip olduğu ve
temalarda kullanılan dil kalıplarıyla uygun bir biçimde kullanıldığı görülmüştür.
Öğrenme alanlarında bulunan dil işlevlerinin eşit ve amaçlı bir dağılıma sahip
olmadığı, dil işlevlerinin yoğun olarak okuma ve dinleme metinlerinde kullanılıp konuşma, yazma ve dil bilgisi öğrenme alanlarında ihmal edildiği bu sebeple de bu
öğrenme alanlarının yeniden düzenlenmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.
