Özet:
Bu çalışmanın amacı ortaokulda Sosyal Bilgiler dersi öğrencilerin yakın çevre algısını çeşitli
değişkenler aracılığıyla belirlemek ve buna kaynaklık eden nedenleri incelemektir. Konuyla
ilgili alan araştırmasında örneklem olarak kentin farklı özelliklere sahip ilçeleri seçilmiştir.
Araştırma İstanbul’un Fatih, Şişli, Esenyurt ve Bahçelievler ilçelerinde MEB’e bağlı
ortaokullardaki öğrencileri kapsamaktadır. Yapılan ön görüşmelerde araştırmaya gönüllü
olarak katılan bireylerin sayısı belli olmuş, Sosyal Bilgiler dersi alan 148 ortaokul öğrencisi
çalışmanın örneklemini oluşturmuştur.
Araştırmanın verileri araştırmacılar tarafından geliştirilen ‘yarı yapılandırılmış görüşme
formu’ ile toplanmıştır. Ayrıca katılımcılardan yaşadıkları mekana ilişkin bilişsel, duyuşsal ve
edinimsel davranışlarını belirlemek için yakın çevre algılarını zihin haritaları aracılığıyla
yansıtmaları istenmiştir. Görüşme kayıtlarının değerlendirilmesinde içerik analizi
kullanılmıştır. Elde edilen bilgiler, ilgili literatür aracılığıyla değerlendirilmiş ve Türkiye’de
Sosyal bilgiler öğretiminde bireyin yaşam alanının mekansal analizine ilişkin önemli eğitsel
yetersizlikler olduğu görülmüştür. Oysa gelişmiş bazı ülkelerde Sosyal bilgiler öğretiminde
bireyin yaşadığı mekan öncelikli olarak öğretilmektedir. Eğitimdeki bu yetersizliğin
sosyoekonomik düzeyi düşük olan yerleşim alanlarında daha belirgin olduğu görülmektedir.
Sosyoekonomik düzeyi yüksek olan bölgelerde yakın çevreye ilişkin duyarlılığın daha fazla
olduğu görülmektedir.
Sosyal bilgiler eğitiminin temel ilkelerinden birisi yakından uzağa ilkesidir. Çalışmanın
sonucunda elde edilen veriler göstermektedir ki; Türkiye’de Sosyal bilgiler eğitiminin
yakından uzağa ilkesine göre tekrar yapılandırılmasının gerektiği düşünülmektedir. Ayrıca
çalışma Sosyal bilgiler öğretmeni yetiştirme programı ve Sosyal Bilgiler Öğretim
Programlarındaki bahsi geçen yetersizliklerin çözümüne katkı sağlayabilir.
