Özet:
Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde edebi metinlerin kullanımı, hem okuma ve anlama becerisinin geliştirilmesi hem hedef dilin dilbilimsel, toplumdilbilimsel ve edimbilimsel yetkinlikleri ile bağ kurulabilmesi açısından büyük önem arz etmektedir. Ancak edebî metinlerin işlevselliği, öğrenicinin seviyesine uygun, ilgiyle okunabilme özelliğine, okuma çekiciliğine ve akıcılığına sahip yani kısaca okunabilir olmasına bağlıdır. Uluslararası İmam Hatip liselerindeki çok dilli ve çok kültürlü öğrenciler Türk öğrencilerle aynı müfredata tabidir. Devlet okullarında okutulması beklenen Türk Dili ve Edebiyatı ders kitapları da Türk öğrencilerin dil beceri ve kazanımları düşünülerek hazırlanmıştır. Halbuki bu program ve ders kitabı Türkçenin ikinci dil olarak öğretimi için uygun değildir. İçerdiği özgün metinlerin karmaşık, ağdalı dili, yabancı öğrencilerin seviyelerinin çok üstünde kalmaktadır. Bu metinlerin okunabilir olması için sadeleştirilmesi bir ihtiyaca dönüşmektedir. Araştırma, yabancı dil Türkçe dersiyle edebiyat dersinin beraber yürütülmesi üzerinedir. Bu çalışmada Crossley ve ekibinin (2012) derlediği sezgisel metin sadeleştirme ölçütleri ele alınmış ve bu ölçütler MEB 10. sınıf edebiyat kitabındaki tür odaklı sekiz metne uygulanmıştır. 2023 eğitim vizyonu gereksinimleri çerçevesinde disiplinler arası uygulamaların, dersler arası geçişlerin yapılabilmesi için öğrencilerin yabancı dil yeterlilikleri geliştirilmelidir. Metinlerin okunabilirliklerinin artırılmasını ve ölçülmesini hedefleyen çeşitli destekleyici uygulamalarla öğrencilerin hedef dilin yaşandığı dünyayı daha iyi deneyimlemeleri amaçlanmıştır. Çalışma grubu UİHL 10. sınıf öğrencileridir. Uygulama odaklı eylem araştırması deseni kullanılmıştır. Uygulama öncesinde ADOÇP dil kazanımları doğrultusunda hazırlanan anketle öğrencilerin seviyeleri B1 olarak belirlenmiş; sınıf içi gözlemler, yapılan görüşmeler ve metin sadeleştirmeyle desteklenmiş edebi türlerle yapılan iletişimsel yetkinliği geliştirici aracı etkinlik ve stratejiler sayesinde eylem araştırması oluşturulmuştur. Yapılan sadeleştirme ve uygulanan aracı stratejilerin haber, anı, gezi, hikaye, roman, efsane gibi türlerde okunabilirliği ve iletişimsel yetkinlik kazanımını artırdığı gözlemlenmiştir. Aracılık etkinlikleri doğrultusunda çok kültürlü ve çok dilli sınıflarda geliştirilen materyal ve etkinlikler öğretmenin ve öğrencinin güçlü ve zayıf yönlerini ortaya koyarak öğrenme ve öğretme biçimlerini daha verimli hâle getirmektedir. Sonuçta çok kültürlü ortamdaki dil ve edebiyat derslerinde edebi metinlerden yararlanarak bir dilin kültürü, yapısı, incelikleri açısından edimdilbilimsel ve toplumdilbilimsel kullanımları, edebi metinler üzerinden uygulanan çok dilli ve çok kültürlü yetkinlikleri göz önünde bulunduran aracı etkinlik ve stratejiler ile öğretilmiştir.
