PISA okuma testinin ekolojik modele göre yanlılık analizi: Türkiye örneği

Abstract

Okuma dil becerilerinin ölçülmesi ve değerlendirilmesinde mühim bir başlığı ifade etmektedir. Okuma becerisi, ehemmiyeti sebebiyle büyük veri araştırmalarında yer bulmaktadır. Nitekim PISA araştırmalarında da okuma becerisi üzerine çok sayıda katılımcı ülkeden veri toplanmaktadır. PISA'nın geniş bir ülke havuzundan veri toplaması araştırmanın avantajı olarak değerlendirilebilir. Bununla beraber ülkelerin farklı değişkenler barındırması PISA'nın okuma maddelerinin uygulama ülkelerinin tamamında geçerli olmasının önüne geçebilecek madde yanlılıklarını akla getirmektedir. Dolayısıyla PISA bir yandan okuma becerisi çalışmaları için bir yandan da geçerlilik araştırmaları için mühim bir potansiyele sahiptir. Madde yanlılığı araştırmalarında kullanılanılan 3. nesil diferansiyel madde fonksiyonu çalışmalarında maddenin arka planındaki ekolojik yapıya odaklanılmaktadır. Bu doğrultuda geliştirilen ekolojik model diferansiyel madde fonksiyonu analizlerinde madde yanlılığına yönelik çalışmalar için daha geniş çerçevede sonuçlar sunmaktadır. Çalışmada 2018 yılı PISA araştırmalarından seçilen okuma maddelerinde diferansiyel madde fonksiyonlarının tespit edilmesi ve elde edilen bulguların ekolojik arka planının ortaya konması araştırmanın birinci amacını oluşturmaktadır. Korelasyonel araştırma olarak tasarlanan süreç 3 aşamada yürütülmüştür. Birinci aşamada okuma maddelerinde ülke alt gruplarına göre diferansiyel madde fonksiyonu seviyesi belirlenmiştir. İkinci aşamada Türkiye evreninde gizli sınıf analizi yürütülerek diferansiyel madde fonksiyonlarının oluşmasında etkili olabilecek muhtemel sınıflar ortaya çıkarılmıştır. Üçüncü aşamada ise Türkiye evreni için gizli sınıfları açıklayıcı değişkenlerin tespitine çalışılmıştır. Sonuçlar klasik diferansiyel madde fonksiyonu analizlerinin sürecin tamamını açıklamak için yeterli olmadığını göstermektedir. Ayrıca PISA'daki okuma maddelerinin muhtemel yanlılığını ortaya koymanın yanı sıra diferansiyel madde fonksiyonu araştırmalarında ekolojik modelin yerini geliştirme potansiyelini taşımaktadır. Bulgular okuma başarısının maddelere yönelik değişkenlerin yanında öğrencinin karakterinden yaşadığı dış dünyaya kadar geniş bir değişken havuzundan etkilendiğini ortaya koymaktadır. Araştırmanın ikinci amacını ise PISA'nın etkisi ile Türkiye'de geliştirilen ABİDE projesinin okuma maddelerindeki diferansiyel madde fonksiyonlarının belirlenmesi oluşturmaktadır. Yapılan analizlerde diferansiyel madde fonksiyonuna rastlanmamıştır. Sonuçlar 3 değişkenle sınırlıdır. Böylece bulgular ilgili değişkenler için temin edilen maddelerin geçerli olduğuna işaret ederken şeffaf bir şekilde ABİDE maddelerine erişimin PISA'daki gibi şümullü bir tablo ortaya çıkaracağına işaret etmektedir. Nihayetinde çalışma hem ekolojik model için daha fazla delil sunmakta hem de PISA ve ABİDE araştırmalarına daha derinlikli gözle bakabilmeye katkı sağlamaktadır.