Abstract:
Bu araştırmada, 1911 yılında İngiltere’den sipariş verilen drednot tipi harp gemilerinin
hem coğrafi sebepler hem de altyapı eksikliği nedeniyle Haliç Tersanesi’nde bakım ve
onarımlarının yapılamayacağı Osmanlı Devleti tarafından tespit edilmiş, netice olarak
İzmit Körfezi’ndeki Gölceğiz (Gölcük) ve Kazıklı (Kavaklı) sahilleri arasında yeni bir
askeri tersane kurulmasına karar verilmiştir. Ancak Birinci Dünya Savaşı nedeniyle
proje gerçekleştirilememiştir. Lozan Barış Antlaşması’nın imzalanmasından İkinci
Dünya Savaşı’nın başlangıcına kadar geçen süreç içinde, Türkiye Cumhuriyeti’nin,
Osmanlı Devleti’nden devraldığı deniz gücünün – bilhassa Yavuz muharebe
kruvazörünün bakım ve onarımının yapılarak yeniden harbe hazır hale getirilmesi
maksadıyla Gölcük bölgesinde tesis ettiği askeri tersanenin kuruluş faaliyetleri ele
alınmaktadır. Söz konusu dönemde, başta Yavuz muharebe kruvazörü başta olmak
üzere diğer deniz platformlarının ihtiyaç duyduğu bakım-onarımını ve gelecekte tatbik
edilecek donanma inşa ve tedarik programlarını destekleyebilecek bir askeri tersane
ve üs kurulmak istenmiştir. Bu kapsamda Flender Anonim Şirketi’nin (Flender
Aktiengesellschaft) yüzer havuz inşası, Penhoët Atölyeleri ve Tersaneleri’nin (Ateliers
et Chantiers de Saint-Nazaire Penhoët) tamir faaliyetleri ve son olarak Hollanda
Projesi olarak bilinen The Netherlands Harbour Works Co. (Nederladsche
Maatshappij Voor Havenwerken) yatırımları incelenerek özellikle bunların deniz
gücüne etkileri üzerinde durulmuştur. Bunun neticesinde de Gölcük Tersanesi’nin
kurulmasının sanayisi gelişmemiş bir ülkede kıt kaynaklarla kendi kendine yetebilen
bir tesis olarak deniz gücünün idamesini sağladığı, ilerleyen süreçte hem su üstü hem
de su altı harp platformlarının inşası ve bakım-onarım faaliyetleriyle harbe hazırlık
seviyesini en yüksek seviyede tuttuğu ve Cumhuriyet Donanmasının bilgi birikimi
sürecinin temellerinin atıldığı anlaşılmıştır.
