Özet:
Bu çalışmada Reşat Nuri Güntekin’in romanlarının öğretmenlik mesleğinin
kutsallaştırılmasına katkısı analiz edilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla, kutsal
kavramına dair öne sürülen teorik yaklaşımlardan hareketle kutsal kavramının ve
kutsalın sosyal bilimlerdeki genel çerçevesi ortaya konmuştur. Kutsal kavramı
aslında dinî içerikli bir kavramdır. Ancak her şeyi dönüştüren modernleşme süreciyle
kutsal kavramı seküler unsurları da nitelemeye başlamıştır. Modernleşme sürecinde
ortaya çıkan ulus-devletler de seküler kutsalları kendi amaçları doğrultusunda
şekillendirmeye çalışmıştır. Ulus-devletin meşruiyet kazanma mücadelesinde bu
seküler kutsallar önemli birer vasıta olarak hizmet etmiştir. Bu kutsallara örnek
olarak vatan, bayrak, marş gibi millî unsurlar verilebilir. Din dışı kutsalların bu
süreçte oynadığı rol, geleneksel din temelli toplumsal hayattan daha seküler bir
hayata geçişte bireylerin ve toplumların ulus-devlete saygı duyması ve bağlılık
hissetmesini sağlamak üzerinedir. Elbette ki bu kutsalların halk tarafından bir anda
kabul edilmesi beklenemez. Bu yüzden ulus-devlet halka bu kutsalları anlatacak ve
halkın bunları benimsemesini sağlayacak aracılara ihtiyaç duyar. Özellikle Türkiye
örneğinde bu aracıların en önemlilerinden biri halkla doğrudan temas kurma fırsatına
sahip öğretmenler olmuştur. Ancak öğretmenlerin de halk tarafından itibar görmesi
onların da halkın gözünde farklı bir yerde konumlanmasıyla mümkün olabilir. Bu
yüzden kutsalları halka iletme görevini üstlenen öğretmenin kendisi de bir kutsallık
söylemiyle yüceltilmelidir. Nitekim özellikle edebiyat, öğretmenlik mesleğinin
kutsallaştırılmasında kullanılan en önemli araçlardan biri olmuştur. Bu bağlamda,
çalışmaya kaynaklık eden Reşat Nuri Güntekin’in romanları Cumhuriyet
Dönemi’ndeki aydın ve özellikle de öğretmen imgesinin kutsallaştırılması çabalarına
bir örnek olarak verilebilir. Onun Çalıkuşu, Yeşil Gece, Acımak ve Kan Davası
romanlarında yer alan öğretmen karakterleri idealize edilmiş düşünüş ve davranış
biçimleriyle topluma örnek olması gereken üstün karakterler olarak yansıtılmış ve
“kutsal öğretmen” imgesinin oluşturulmasına hizmet etmiştir.
