Özet:
Bu çalışmada, Türk Çok Uluslu İşletmelerinin (TÇUİ) dış pazarlara giriş stratejileri ve
pazara giriş stratejileri üzerinde etkili olan faktörler arasındaki ilişki incelenmiştir.
Analiz yöntemi olarak Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) modellerinden biri olan
Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) kullanılmıştır. AHP yöntemi pazara giriş
stratejilerinin (direkt yatırım, ortak girişim, lisanslama, ihracat) birbirleri arasında
nasıl bir önem sıralamasının olduğunun belirlenmesine olanak verdiği için tercih
edilmiştir. Araştırmanın temel amacı TÇUİ’lerin dış pazarlara giriş süreçlerinde
işletme yapıları ve ev sahibi ülke ilgili özellikleri temel alarak, işletme için en uygun
pazara giriş stratejisinin seçilmesine yönelik bir model oluşturmaktır. Araştırmanın bir
diğer önemli amacı ise pazara giriş stratejileri üzerinde etkili olan faktörler arasındaki
önem derecesinin belirlenmesidir. Daha önce TÇUİ’lerin pazara giriş stratejileri ile
ilgili bir çalışmanın yapılmamış olması araştırmanın önemini artırmaktadır. Araştırma
kapsamında Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) tarafından çok uluslu işletme
özelliği taşıdığı belirtilen 13 TÇUİ ile görüşmeler yapılmıştır. Aynı zamanda
uluslararası işletmecilik alanında çalışan 12 akademisyen de araştırmaya katkı
sağlamıştır. Araştırma verileri TÇUİ yöneticileri ile yüz yüze, akademisyenler ile ise
hem yüz yüze hem de elektronik ortamda görüşmeler yapılarak elde edilmiştir.
Araştırmanın sonucunda TÇUİ’lerin yüksek düzeyde kontrol gücü sağlayan ortak
girişim ve direkt yatırım stratejilerini, daha düşük kontrol gücü sağlayan ihracat ve
lisanslama stratejilerine göre daha yüksek oranlarda tercih ettiği belirlenmiştir. Ayrıca
ev sahibi ülke ile ilgili pazar koşulları ve yatırım riski faktörlerinin pazara giriş
stratejileri üzerinde yüksek derecede etkisinin olduğu bulunmuştur.
