Özet:
Yapılan bu çalışmanın amacı, öncelikli olarak çevresel koşulların firma performansı
üzerinde yarattığı etkileri araştırmaktır. Bunu yaparken stratejik duruşun, aracı
(mediator) etkisinin varlığı öngörülerek değişkenler arası etkileşimi araştırılmıştır.
Ayrıca, firma yeteneklerinden olan dinamik yeteneklerin, çevresel koşullar-firma
performansı, çevresel koşullar-stratejik duruş ve stratejik duruş-firma performansı ikili
ilişkilerinde düzenleyici (moderatör) etkilerine de bakılmıştır. Bu araştırma
kapsamında, Türkiye'de Marmara bölgesinde Uluslararası Nakliyeciler Derneğine
(UND) kayıtlı olan ve bu derneğe kayıtlı olmayıp, Uluslararası Taşımacılık ve Lojistik
Hizmet Üretenleri Derneğine (UTİKAD) kayıtlı olan, lojistik firmalarının değişken
çevresel koşullarda stratejik duruşu, firma yetenekleri ve performansı arasındaki
ilişkiler ele alınmıştır. Bu amaç ve kapsam doğrultusunda, bir araştırma modeli ve
buna bağlı araştırma hipotezleri geliştirilmiştir. Oluşturulan araştırma modeli, Dess ve
Beard (1984) tarafından geliştirilen çevre koşullarının üç boyutunu, Venkatraman
(1989) tarafından geliştirilen stratejik duruşun altı boyutunu, Pavlou ve El Sawy
(2006) tarafından geliştirilen firma yeteneklerinden olan dinamik yeteneklerin dört
boyutunu içermekte ve firma performansı değişkenlerinden oluşmaktadır. Araştırma
modelindeki hipotezleri test etmek için araştırma kapsamında faaliyet gösteren 218
lojistik firmasında, yönetici pozisyonunda çalışan 264 kişiye, araştırmaya ait anket
uygulanmıştır. Elde edilen verilerin analizi, SPSS ve AMOS paket programı
kullanılarak Yapısal Eşitlik Modellemesi (YEM) yöntemi ile gerçekleştirilmiştir.
Yapılan analiz sonuçlarına göre, stratejik duruş değişkeninin, çevresel koşullar ile
firma performansı arasında tam aracılık etkisine sahip olduğu saptanmıştır. Ayrıca
dinamik yetenekler değişkeninin ikili ilişkilerde düzenleyici etkide bulunmadığı ama
stratejik duruş ve firma performansı üzerinde doğrudan etkide bulunduğu saptanmıştır.
Sonuç olarak, elde edilen bulgularla lojistik firmalarının stratejik duruş özelliklerinin
farkına varmalarına olanak sağlanarak, firma yeteneklerinin nasıl geliştirilebileceği ve
değişen çevre koşullarında performanslarını nasıl arttırabilecekleri yönünde yol
gösterecek bilgiler ortaya konulmuştur.
