Kentsel koruma ve kentsel tasarım ilişkisi üzerine bir araştırma tokat örneği

Abstract

Kentsel tasarım ve kentsel koruma kent planlama disiplini içerisinde iki önemli yaklaşımdır. Kentsel sit alanlarının korunmasına yönelik bir planlama çalışmasında mekanın karakterinin korunması ve sürdürülebilmesi açısından kentsel tasarıma ihtiyaç duyulmaktadır. Kentsel tasarım ve Mekan boyutuyla olan ilişkinin kurulabilmesi için plan yapımı aşamasında belli kararlar ve ölçütler belirlemek gereklidir. Ülkemizde büyük bir tarihi zenginlikle beraber çok çeşitli dönemlere ait kültürel varlıklar bulunmaktadır. Batıda kültürel varlıklara olan ilgi 19. yüzyılda başlamıştır. I. ve II. Dünya savaşlarının yarattığı tahribatla kaybolan kültürel mirasa olan ilgi artmış ve modern şehircilik ölçütlerine göre planlanan kentlerde de kentlerin giderek karakterini yitirdiği görülmüş buna bağlı olarak kentsel koruma ile ilgili toplantılar yapılarak kuramlar geliştirilmeye başlanmıştır. Ülkemizde ise kültürel varlıkları korumaya yönelik yasalar önce Asar-ı Atika (1874) ve daha sonra 1710 sayılı Eski Eserler Kanunu (1973) çerçevesinde gelişmiştir. Fakat hızlı kentleşme süreci tarihi doku üzerinde büyük baskılar meydana getirmiştir. GEEAYK'ın (Gayrimenkul Eski Eserler Anıtlar Yüksek Kurulu)kuruluşundan (1956) bugüne tarihi çevreyi korumak için birçok gelişmeler yaşanmıştır. Fakat tarihi çevrenin korunmasında yeterli başarı elde edilmemiştir. Bu çalışma ile kentsel koruma alanları hakkında verilen kararlarda başarının elde edilmesi ve kent bütünüyle entegrasyonun sağlanması için kentsel tasarım ölçütleri araştırılmıştır. Kentsel tasarım kuramsal olarak geniş bir çerçeve sunmaktadır. Bu bağlamda kentsel tasarım disiplininden bir yaklaşım bütünü ele alınarak kentsel koruma alanlarının değerlendirilip korunması yolunda üzerinde düşünülmek üzere araştırılmıştır. Bilindiği üzere planlama kendi doğasında müdahale ve iyi yönde değişim taşımaktadır. Öyleyse koruma alanlarını bir müzecilik anlayışı ile planlamak mümkün değildir. Bu çalışma ile koruma alanlarında planlamanın uygulanması için gerekli temel ölçütler araştırılarak sunulmuştur. Böylece yapacağımız müdahaleden önce bu ölçütleri düşünmeli ve tasarımımızın ne kadar bu ölçütleri taşıdığı araştırılmalıdır. Böylece koruma alanları hem karakter yönünden korunur hem de mekansal karakteri bozulmamış olur. Kısaca bir performans değerlendirmesi yapılabilir. Bu bağlamda çalışma çalışmayı tanıtan ve bölümlere kısaca değinilen giriş, kent planlama ve kentsel tasarımın ilişkisinin araştırıldığı ve bu yöndeki ölçütlerin araştırıldığı kentsel tasarım ve kavramsal analiz, koruma amaçlı imar planına düşünsel katkıda bulunan kavramların verildiği bu yönde kentsel koruma ve kent planlamanın bağlanarak ölçütleriyle yasal süreci üzerinde durulan kentsel koruma ve kavramsal analiz, sit alanlarının niteliğinden dolayı ölçütlerin birbirleriyle planlama bütününde bağlandığı kentsel koruma ve kentsel tasarım ilişkisi, ölçütler bazında değerlendirilen koruma amaçlı imar planı Tokat örneği, sonuç ve değerlendirme kısmıyla altı ana bölümden oluşmaktadır.