İstanbul evsel katı atık yönetiminde ilçe belediyelerinin rolü ve katı atık bertaraf maliyetlerinin araştırılması

Abstract

Tüm dünyada katı atıklar en önemli çevre problemlerinden birisidir. Konutlardan, ticarethanelerden, park ve bahçelerden oluşan ve içeriğinde tehlikeli madde bulundurmayan evsel katı atıklar toplam atıklar içerisinde önemli bir orana sahiptir. Bu çalışmada Türkiye'nin en kalabalık şehri olan İstanbul'un evsel katı atık yönetiminde belediyelerin çalışmaları incelenmiştir. İstanbul'da evsel katı atıkların toplanmasından ilçe belediyeleri, transferi ve düzenli depolanmasından Büyükşehir Belediyesi sorumludur. Çalışma kapsamında ilçe belediyelerin nüfusları, toplam ve birim katı atık miktarları, işçi yükleri, birim katı atık toplama maliyetleri hesaplanmış, bulunan değerler ve belediyelerin katı atık toplama çalışmaları değerlendirilmiştir. Ayrıca belediyelerin topladıkları çevre temizlik vergisinin (ÇTV) maliyetleri karşılama oranları ve belediyelerin ÇTV tahsilat oranları hesaplamıştır. 1997-2000 yılları arasında İstanbul'da nüfus artışı yıllık % 3,07 olarak gerçekleşmiştir. Çevre ilçelerde nüfus artışı olurken, merkez ilçelerde ise nüfus azalması olmuştur. Aktarma istasyonlarından transfer edilen atık miktarlarına göre birim atık miktarı 1997 yılında 0,69 kg/kişi-gün, 2001 yılında 0,81 kg/kişi-olarak gerçekleşmiştir. İstanbul'da katı atık toplamada çalışan bir belediye işçisinin maliyeti, özel sektör işçisinin 4 katıdır. Buna göre belediyeler katı atık toplama işini özelleştirerek personel giderlerinde % 75 tasarruf sağlamaktadırlar. İstanbul'da birim atık toplama maliyeti 2000 yılında 19.074.569 TL, 2001 yılında ise 27.106.659 TL olarak gerçekleşmiştir. Yıllık artış miktarı % 42'dir. İstanbul'da ÇTV'nin tahsilat ortalaması 1994 yılında % 85, daha sonraki yıllar azalarak 2001 yılında %64 olmuştur. ÇTV'nin toplama maliyetini karşılama oranı İstanbul için % 29'dur. İlçe belediyelerin katı atık harcamalarının toplam giderlerine oranı % 19'dur. 2001 yılında evsel katı atıkların toplam maliyeti 40.076.997 TL olarak gerçekleşmiştir. Toplam maliyetin % 67,6'sı toplama, % 18,4'ü transfer, % 14'ü düzenli depolama maliyetidir. xıı