Özet:
Atık yakma tesislerinin baca gazından çok sayıda kirletici madde salınmaktadır. Bu bilesiklerarasında dibenzo-p-dioksin/furan, ekolojik sistemlerde ki en önemli çevresel kirleticilerdenbiridir. Bu kimyasal maddelerin çok sayıda izomeri ve bileseni olup, oldukça toksiktir. Çogudioksin bilesigi çevreye, hava yoluyla girmektedir. Havada tasınan bu kimyasallar, küçükpartiküllere baglanarak, atmosferde uzun mesafelere tasınabilirler.Dioksin ve furanlar yarı uçucu bilesiklerdir ve çevresel kosullara baglı olarak, atmosferdehem gaz halde, hemde partiküllere baglı olarak bulunurlar. Dioksin/furanlar, atmosferdetasınırlar ve çevresel yüzeylerde depolanırlar. Depolanmadan önce atmosferde tasınması,salınma yüksekligi, sıcaklık, meteorolojik kosullar ve partikül çapını içeren çesitli faktörlerebaglıdır. Dioksin/furanlar'ın atmosferden çevresel yüzeylere tasınması, toprak, bitki ve sukolonlarında depolanması, ıslak-kuru depolama prosesleri ya da mistlerle olmaktadır.Yakma tesislerinde soguk bölgede emisyon kontrolü için kullanılan baca gazı arıtmateknolojileri arasında, aktif karbon adsorpsiyon sistemleri, baca gazında bulunan dioksin/furanve diger toksik maddeleri (örnegin Hg ve diger agır metaller) uzaklastırmak için yaygın olarakkullanılmaktadır. Aktif karbon adsorpsiyonu genellikle 3 tipte sınıflandırılır. 1. Sürüklenenfazda adsorpsiyon (entrained-flow). 2. Sabit yataklı (fixed bed) reaktör. 3. Hareketli yatak(moving-bed) reaktör. Dünya genelinde bugün dioksin/furanlar aktif karbon ve kireçadsorpsiyon prosesleri kullanılarak etkili bir sekilde kontrol edilmektedir. Bu teknoloji, gazakımında bulunan dioksin/furan konsantrasyonunu etkili bir sekilde 0.1 ng/Nm3 olanuluslararası limitin altına azaltmaktadır.Bu çalısmada, dioksin/furan uzaklastırma teknolojileri hakkında bazı uygulamalar arastırılmısve Türkiye'de bulunan 2 yakma tesisi (ZAYDAS Tehlikeli Atık Yakma Tesisi ve STAÇTıbbi Atık Yakma Tesisi) ve sürüklenen fazda adsorpsiyon (entrained flow) prosesi içinoptimum aktif karbon dozu belirlenerek, bu prosesin dioksin/furanı istenilir sekilde giderdigive yanma için uygun teknoloji oldugu sonucuna varılmıstır.Anahtar Kelimeler: Dioksin, furan, adsorpsiyon, dioxin/furan emisyon kontrol ekipmanları.
