Özet:
Şehbenderzâde Filibeli Ahmed Hilmi, Osmanlıların son döneminde yetişmiş
bir ilim ve düşünce adamıdır. İyi bir eğitim alt yapısına sahip olan Filibeli, İslam
felsefesinin yanı sıra Batı düşüncesinin Antik Yunan’dan kendi devrine kadar
geçirdiği tarihsel süreci de bilen şahsiyetlerden biridir. Felsefe, tarih ve psikoloji gibi
farklı alanlarda eser vermiş olan Filibeli, bir dönem Darülfünûn’da felsefe hocalığı
da yapmıştır. Taşıdığı aydın sorumluluğu gereği devletin ve toplumun gidişatına
kayıtsız kalamamış ve savunduğu düşünceler nedeniyle yedi yıla yakın bir sürgün
hayatı yaşamıştır. Materyalizmi milli ve dini değerlere aykırı olması nedeniyle karşı
çıkan Filibeli Ahmed Hilmi, materyalizmle bilimin birbirinin gereği gibi görülmesini
reddetmiştir. Bilime ulaşmak için dini reddetmek gibi bir zorunluluğun olmadığı
düşüncesinden yola çıkan Filibeli, hayatının önemli bir kısmını materyalizmin
savlarını çürütmeye adamıştır. Bu tez çalışmasının amacı, düşünceleriyle
materyalizm eleştirileri bağlamında son derece önemli bir etkiye sahip olan
Filibeli’nin bu anlayışa karşı getirmiş olduğu eleştirileri incelemek ve tasnif etmektir.
Çalışma giriş, üç ana bölüm ve sonuç kısmından oluşmaktadır. İlk bölümde tezin
konusu ve yazılış yöntemlerinden bahsedilmiştir. İkinci bölümde, felsefe tarihinde
Antik Yunan dönemine kadar dayanan materyalizm bir düşünce akımı olarak
incelenmiştir. Üçüncü bölümde Filibeli’nin hayatı, eserleri ve felsefi kişiliği ele
alınmıştır. Dördüncü bölümde ise onun materyalist felsefeye karşı getirmiş olduğu
tenkitler farklı başlıklar altında incelenip analiz edilmiştir. Sonuç kısmında da tez
çalışmasının ne gibi sorulara cevap verdiği, hangi çalışmaların önünü açabileceği
üzerinde durulmuştur.
