Özet:
İlkokul matematik öğretim programlarında, matematiğin anlamlı bir biçimde
öğrenilmesi ve üst düzey becerilerin kazanılması konuları sıklıkla
vurgulanmaktadır. Ancak, matematik derslerinde uygulanan öğrenme görevleri,
öğrencilere sunduğu öğrenme olanakları bakımından farklılık gösterebilmektedir.
Bu doğrultuda gündeme gelen bilişsel talep kavramı, bir öğrenme görevinin
öğrenciye sunduğu düşünme, akıl yürütme, problem çözme vb. olanakları
tanımlamak için kullanılmaktadır. Bilişsel talep kavramı bağlamında, uygulamaya
da dikkat çekilmiş, bir öğrenme görevinin bilişsel talep düzeyinin, öğretmenin
görevi öğrencilere sunmasından, öğrencilerin görevi tamamlayana dek geçen
süreçte değişebildiği belirtilmiştir. Bu değişimde rol oynayan öğrenme desteği
sunma, öğrenciyi açıklama yapma, savunma, sorgulama ve yorum yapma yönünde
cesaretlendirme vb. faktörlerin sınıf içi iletişim ile doğrudan ilişkili olduğu
gözlenmektedir. Bu nedenle, öğretmenin görevi öğrencilere hangi detayları vererek
sunduğu, öğrencilere uygulama süresince nasıl bir öğrenme desteği sağladığı,
öğrencilerin fikirlerini tartışmalarına ne kadar olanak verdiği, öğrenme görevinin
bilişsel talep düzeyinin sürdürülmesinde önem taşımaktadır. Bilişsel talep ve
matematiksel iletişim arasındaki bu ilişkiden yola çıkarak çalışmada, sınıf
öğretmenlerine bilişsel talep ve matematiksel iletişim ile ilgili profesyonel gelişim
eğitimi aracılığıyla farkındalık kazandırılarak, matematiksel görevlerin sınıf
ortamındaki uygulama sürecinin incelenmesi amaçlanmıştır. İstanbul’da bir özel
okulda görev yapan iki dördüncü sınıf öğretmeni ve 37 öğrencinin katıldığı
araştırmanın desenini nitel araştırma yöntemlerinden araçsal örnek olay
oluşturmaktadır. Çalışma kapsamında öğretmenlere bilişsel talep ve matematiksel
iletişim kavramlarıyla ilgili bir profesyonel gelişim eğitimi verilmiş ve matematik
dersi kesirler ünitesi bağlamında, her iki şubede, ikisi ön gözlem olmak üzere
sekizer ders saati sınıf gözlemi gerçekleştirilmiştir. Öğretmenlerle birebir ön ve son
görüşmeler, öğrencilerle odak grup görüşmeleri ve ders gözlemleri aracılığıyla
toplanan veriler içerik analizi ile analiz edilmiştir. Elde edilen bulgular,
öğretmenlerin matematiksel görevlerin seçimi ve öğrencilere amacına uygun bir
biçimde ulaştırılması bakımından, belli bir farkındalık kazanmalarına rağmen,
yeterli düzeyde olmadığına işaret etmiştir. Aynı zamanda, matematiksel görevlerin
amacına uygun bir biçimde uygulanmasında bilişsel talep ve matematiksel iletişim
ortamının birlikte düşünülmesi gereken kavramlar olduğu ortaya çıkmıştır.
