Özet:
Eleştirel düşünebilen bireyler yetiştirilmesi günümüz toplumlarının temel ihtiyaçlarından ve eğitim sistemlerinin önde gelen amaçlarından biri haline gelmiştir. Bu çalışmanın amacı, öğretmen adaylarının eleştirel düşünmenin öğretimine ilişkin tutum, yeterlik ve görüşlerini saptamak; elde edilen bulgular temelinde öğretmen yetiştirme programlarına yönelik Eleştirel Düşünme Dersi Öğretim Programını (EDÖP) tasarlamak, uygulamak ve etkisini değerlendirmektir. Çalışmanın birinci aşamasında betimsel tarama, ikinci aşamasında iç içe gömülü deneysel desen kullanılmıştır. Çalışmanın ihtiyaç analizi aşamasına 157 öğretmen adayı katılmıştır. Programın etkisinin incelendiği deneysel işlem, 2018-2019 eğitim öğretim yılı bahar döneminde Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi 2. Sınıfta öğrenim gören 28 Sosyal Bilgiler öğretmen adayı ile 9 hafta ve 18 ders saati süresince gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın nicel verileri, ‘İhtiyaç Analizi Anket Formu’, ‘Eleştirel Düşünme Eğilimi Ölçeği’ ve ‘Eleştirel Düşünmeyi Öğretmeye Yönelik Tutum Ölçeği’ aracılığıyla toplanmıştır. Nitel verilerin toplanmasında, ‘Öğretmen Adayı Görüşme Formu’, ‘Ders Sonu Raporları’, ‘Öğretmen Adayı Yanstıcı Günlüğü’ ve ‘Öğretim Elemanı Günlüğü’ kullanılmıştır. Elde edilen nicel verilerin analizinde, betimsel istatistikler, açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi, ilişkisiz örneklemler için t-testi, ilişkili örneklemler için t-testi, Wilcoxon sıralı işaretler testi kullanılmıştır. Nitel verilerin analizinde içerik ve betimsel analiz uygulanmıştır. İhtiyaç analizinden elde edilen bulgulara göre öğretmen adaylarının eleştirel düşünme becerisini derslerine dahil edebilmeleri ve öğretimine ilişkin belirli stratejileri uygulayabilmeleri için eğitime gereksinimleri bulunmaktadır. Bu gereksinimlerden yola çıkarak geliştirilen Eleştirel Düşünme Dersi Öğretim Programının öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimi ve eleştirel düşünmeyi öğretmeye yönelik tutumlarını olumlu yönde etkilediği ve ön-son test ortalamaları arasında son test lehine anlamlı fark olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Nitel bulgular, eğitim sonunda öğretmen adaylarının eleştirel düşünme ve öğretimine ilişkin kavrayış, farkındalık ve yeterliklerinin geliştiğini; dersin kazanımlarını edindiklerini ve programın mesleki ve kişisel gelişimlerine olumlu etkilerini ortaya koymuştur. Bu sonuçlar doğrultusunda, Eleştirel Düşünme Dersi Öğretim Programının öğretmen yetiştirme programları içine yerleştirilmesi önerilmektedir.
