Özet:
Bu çalışmada sınıf öğretmeni adaylarına yönelik İnsan Hakları ve Demokrasi Eğitimi (İHDE) Dersi Öğretim Programı'nın geliştirilmesi, tasarlanması, uygulanması ile uygulama süreç ve sonuçlarının değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Araştırma, nitel ve nicel verilerin birlikte kullanıldığı karma yöntem araştırmalarından çok aşamalı karma desene dayalı olarak üç aşamada yürütülmüştür. Programın tasarım (ihtiyaç analizi) aşamasında, sekiz sınıf öğretmeni, üç öğretim elemanı ve altı dördüncü sınıf öğretmen adayıyla görüşmeler yapılmıştır. Bu görüşmelerin sonucunda ortaya çıkan bulgularla araştırmacı tarafından "İhtiyaç Analizi Anketi" oluşturulmuş ve 80 sınıf öğretmeni adayına uygulanmıştır. İçerik ve betimsel istatistik analizlerinin sonuçlarına göre; İHDE dersinin hedefleri belirlenmiş, böyle bir dersin zorunlu ders olarak sınıf öğretmenliği adaylarına verilmesi gerektiği, öğretmen adaylarının çocuk haklarından kısmen haberdar oldukları, ders tasarımı için araştırmacı tarafından belirlenen hedeflerin öğretmen adayları tarafından çok önemli olarak belirtildiği fakat bu hedefleri, uygulama açısından kendilerini oldukça yetersiz buldukları ortaya çıkmıştır. İhtiyaç analizi sonuçlarına göre İHDE dersinin tasarımı yapılmıştır. Programın uygulanması (süreç değerlendirme) aşamasında, araştırmacı aynı zamanda dersin uygulayıcısı rolünü üstlenmiştir. Uygulama sırasında eylem araştırması yapılmış, programda aksayan kısımlara yönelik eylem kararları alınmıştır. Uygulama süresince, dersi seçmeli olarak alan 19 öğretmen adayından yansıtma günlükleri alınmış ve derste ortaya çıkan öğrenci ürünleri analitik dereceli puanlama anahtarları (Rubrik) ile değerlendirilmiştir. Programın son aşaması olan değerlendirme (sonuç değerlendirme) aşamasında, "İHDE Dersi Öğrenci Kazanımlarını Değerlendirme Anketi" 19 öğretmen adayına uygulanmış ve ölçüt örnekleme yöntemiyle belirlenen altı öğretmen adayıyla da derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Değerlendirme bulguları için aynı zamanda öğretmen adaylarından alınan son yansıtma günlükleri de dikkate alınmıştır. Nicel verilerin analizinde SPSS 22.0, nitel verilerin analizinde ise NVivo11 analiz programı kullanılmıştır. Uygulama sonrası ders programının, öğretmen adaylarında İHDE açısından öğretim planı hazırlama, materyal geliştirme, ölçme ve değerlendirme araçları belirleme ve geliştirme gibi mesleki bilgi ve becerilerine katkı sağlama, derse yönelik olumlu tutum geliştirme, kişisel ve mesleki gelişime katkı sağlama, farkındalık kazanma, sosyalleşme, öğretim öz yeterliği sağlama yönünde sonuçlar ortaya çıkmıştır.
