Yürüyen merivenlerin yükleme durumlarına göre sınıflandırılması

Abstract

Yürüyen merdivenler, farklı kotlar arasında taşıma işlemi yapan ekipmanlar olup kısa mesafeler için asansörlere alternatif olmuşlardır. Taşıma mesafesinin kısıtlı olması gibi dezavantajına rağmen, yüksek taşıma kapasitesi ve bekleme süresi olmaması gibi avantajları vardır. Trafik yoğunluğuna göre farklı hızlarda ve farklı genişliklerde üretilebilmektedirler. Bu özellikler taşıdığı yolcu sayısına etki eden faktörlerdir. Bir yürüyen merdiven genel olarak çelik karkas yapısı, basamak ve zincir mekanizması, el bandı mekanizması, motor ve redüktör, ana tahrik mili ve dişli çarklar, emniyet tertibatları, vb. gibi alt ekipmanlardan oluşmaktadır. Yürüyen merdivenin kullanım amacına göre tasarım yapılırken, seçilen tasarım kriterleri bu ekipmanların da seçimini etkilemektedir. Yürüyen merdivenlerin tasarımında ve temininde, ülkemizde Avrupa normu EN 115 standardı esas alınmaktadır. Başka ülkelerde farklı standartlar da kullanılmaktadır. Örneğin Amerikan ASME A.17.1 standardı ve APTA kılavuzu buna örnek olarak verilebilir. Yürüyen merdivenler kullanılacakları yere göre genel olarak “Ticari Tip” ve “Ağır Hizmet Tipi” olmak üzere iki sınıfa ayrılırlar. Alışveriş merkezleri, hastaneler, kamu binaları gibi fazla yoğunluk bulunmayan yapılarda kullanılan yürüyen merdivenler ticari tip olarak adlandırılır. Metro istasyonları, havaalanları, diğer toplu taşıma istasyonları, stadyumlar gibi sürekli aşırı yolcu yoğunluğunun bulunduğu yapılarda kullanılan yürüyen merdivenler ise ağır hizmet tipi olarak adlandırılır. Yürüyen merdivenlerin bu şekilde sınıflandırılması yolcu yoğunluğu, yani gün içinde maruz kaldığı yükleme durumu ile ilgilidir. Dolayısıyla yürüyen merdivenler tasarlanırken maruz kalacakları yolcu yoğunluğu (yükleme durumlarının) göz önüne alınmalıdır. Bu nedenle, yürüyen merdivenlerin yüksüz durumda ve farklı yükleme değerlerinde (örn. %25, %50, %75 ile %100 gibi) ne kadar çalışacaklarının öngörülmesi, tasarım optimizasyonu, enerji tasarrufu ve maliyet açısından önem arz etmektedir. Bu amaçla bu tez çalışmasında, İstanbul metrosunda farklı günlük yolcu yoğunluklarının bulunduğu istasyonlarda yürüyen merdivenlerin yükleme durumları belirlenmiştir. Bunun için kamera görüntüleri kullanılarak anlık olarak yürüyen merdiven üzerinde bulunan yolcu sayıları tespit edilmiştir. İzlenen aynı süre için anlık olarak çekilen güç miktarı da ölçülmüştür. Anlık yolcu sayıları ve güç tüketimi grafikleri incelendiğinde, grafiklerin birbirine benzer olduğu, grafiklerdeki değişimlerin ise birebir aynı olduğu gözlenmiştir. Dolayısıyla yürüyen merdivenlerin ölçülen güç tüketim değerleri, yükleme durumunun değerlendirilmesinde kaynak olarak kullanılabilmiştir. Yürüyen merdivenin çektiği minimum (boşta) ve maksimum güç değerleri kullanılarak, %0, %25, %50, %75 ve %100 yükleme durumları için güç değerleri elde edilmiştir. Bu aralıklardaki güç değerleri kullanılarak, yürüyen merdivenlerin hangi aralıkta ve hangi yoğunlukta çalıştığı yüzdesel olarak belirlenmiştir. Bu veriler yürüyen merdivenin bulunduğu yapıda öngörülen yolcu sayısıyla ilişkilendirilerek, ağırlık katsayıları ve doluluk faktörü değerleri elde edilmiş, bu değerlerin tasarım esnasında bir hesaplama parametresi olarak kullanılabileceği değerlendirilmiştir.