Kentsel yoksunluk bağlamında kentsel yeşil alanlar: Osmaniye örneği

Abstract

Kamusal alan niteliğiyle kentsel yeşil alanlar, kent ekolojisi, kentsel imaj ile kent sakinlerinin fiziksel ve psikolojik sağlıkları açısından önemli bir yere sahiptir. Günümüz kentsel yerleşmelerinde makroformun büyümesi ve nüfus artışı koşutunda yaşanan betonlaşma, sosyal donatı alanları yetersizliği, çevre kirliliği, plansız kentleşme veya planlama ilkelerine uygun olmayan plan değişiklikleri süreci kentin doğa ile ilişkisini koparmaktadır. Bu durum da kentte çok boyutlu bir yoksunluğu beraberinde getirerek sağlıksız bir kent yaşamını yönlendirmektedir. Kentsel yeşil alanlar bu sorunların oluşmasını engellemek, toprağın koruma ve kullanma dengesini sağlamak, kent ve doğal çevre ilişkisini dengelemek ve yaşanabilir, kaliteli bir yaşam alanı oluşturmak için işlevseldir. Bu işlevleri gerçekleştirme amacına yönelik sosyal donatı alanlarını da içerir şekilde bütünde planlama, planlamaya inanmak ve plana saygı birincil önemdedir. İnsanın mutluluğu, kalkınma ve daha iyi nesiller yetiştirmek erekli kent planlama eyleminde imar tüzesinin gerektirdiği ölçütlerde kamusal işlev alanları, doğal yapının gerekleri, kent nüfusunun gereksinimleri ile makroform göz önünde tutularak bütüncül bir yaklaşımla katılımcı süreçlerle planlanmalı, plan kararları özellikle yaşayanlarca sahiplenilmeli ve gerekli imar uygulama araçları devreye sokularak uygulanmalıdır. Osmaniye ülkemizde genel olarak kentsel yerleşmelerin sahip olduğu sorunları yansıtan arazi kullanış örüntüsü ile örnek niteliğindedir. Bu çalışma ile Osmaniye kentinin özellikle sosyal donatı alanları açısından genel bir analizini yapmak , mevcut kentsel yeşil alan durumunu ve imar planlarında alınan kararları irdelemek ve bu veriler ışığında kent merkezindeki kentsel yeşil alanlara yönelik öneriler geliştirmek, yaşanan sorunlardan geleceğe yönelik çıkarımlarda bulunmak amaçlanmıştır. Kentte son yıllarda göçlerin yönlendirdiği hızlı nüfus artışı, yeterli açık alanları içermeyen boşluksuz yapılaşma, kentsel imajın, siluetin farklılaşması, betonlaşma ve yoğunluk artışı kentsel yeşil alan gereksinimini yetersizlikten sorun boyutuna yükseltgemiştir. Osmaniye kentinin nüfus büyüklüğü, kentin canlı fay hatları üzerinde, I. derece deprem bölgesinde yer alması, jeolojik açıdan yerleşime uygun olmayan alanları içermesi, yerleşik alan içerisinde su kaynaklarının bulunması, şehirlerarası ulaşım bağlantıları olması, yüksek gerilim enerji nakil hatları varlığı, yerleşik alanın farklı doğal yapı özellikleri taşıyor olması örnek yerleşme seçilme, kentsel yeşil alanların önemini değerlendirmek, sorunları tanımlayabilmek, çıkarım yapabilmek açısından önemlidir ve çalışmanın ortaya çıkmasında etmen olmuştur. Araştırmanın ilk bölümünde kavramsal yaklaşımlara yer verilmiş, kamu yararı ve kamusal alanlar, kentsel donatı alanları ve kentsel yeşil alan kavramları tanımlanmıştır. Araştırmanın ikinci bölümünde Osmaniye iline ait genel bilgilere yer verilmiş ve kentin mevcut arazi kullanış örüntüsünün sosyal donatı alanları bağlamında analizi yapılmış, arazi kullanış örüntüsünden kaynaklanan sorunlar kentsel yeşil alanlar odaklı irdelenmiştir. Araştırmanın üçüncü bölümünde kentteki yeşil alanlar iki ana başlık altında incelenmiştir. İlk kısımda mevcut kentsel yeşil alanlar yeterlilik, yer seçimi, güvenlik ve tasarım ilkeleri açısından bütünde ve alt bölgeler bağlamında, ikinci kısımda ise imar planlarındaki kentsel yeşil alan sistemi ve sorunları incelenmiştir. Bu kapsamda 1/100 000 ölçekli il çevre düzeni planı, 1/25 000 ölçekli çevre düzeni planı, 1/5 000 ölçekli nazım imar planı ve 1/1 000 ölçekli uygulama imar planları ile revizyon imar planları kentsel yeşil alan kullanım kararları odaklı incelenmiştir. Bölüm sonunda ise elde edilen bu veriler ışığında çalışma alanı içerisindeki kentsel yeşil alanların mevcut durumları ile imar planlarındaki durumlarının bir karşılaştırması yapılmış ve ihtiyaç duyulan kentsel yeşil alan miktarları ile sistemi belirlenmiştir. Araştırmanın son bölümünde elde edilen veriler doğrultusunda Osmaniye kent merkezindeki kentsel yeşil alan sistemi için çeşitli öneriler geliştirilmiştir.