Özet:
Bu araştırma ilkokul birinci sınıfa yeni başlamış okuma yazma bilmeyen
öğrencilerin, belirlenen konular hakkında konuşturularak sözlü iletişimde
kullandıkları kelimeleri belirlemek ve öğrencilerin sahip oldukları kelime
hazinelerini hangi unsurların etkilediğini tespit etmek amacıyla yapılmıştır.
Öğrencilerin kelime hazinelerinin tespiti için İstanbul ilindeki özel bir ilkokuldan 62
birinci sınıf öğrencisi seçilmiştir. Bu araştırmada seçkisiz olmayan örnekleme
yöntemlerinden ölçüt örnekleme kullanılmıştır. Örneklem grubuna, okuma yazma
bilmeyen, ana dili Türkçe olan, 66-72 ay arasında bulunan, ailesinin sosyoekonomik
durumu yüksek olan (10.000 Türk Lirası üstü), özel öğrenme güçlüğü bulunmayan
öğrenciler seçilmiştir. Tarama modeli kullanılarak gerçekleştirilen araştırmada ölçme
aracı olarak görüşme ve anket kullanılmıştır. Uygulanan anket sonrası belirlenen
ölçütlere uygun olarak seçilen öğrenciler, okuma yazma öğrenmeden önceki süreçte
belirlenen konular hakkında konuşturulmuş kullandıkları kelimeler belirlenmiştir.
Öğrencilerin kullandıkları kelimelerin sıklık listesi oluşturulmuş, kullanılan
kelimeler ailesel ve çevresel faktörler ile karşılaştırılıp ailesel ve çevresel faktörlerin
kelime hazinesine etkisi tespit edilmeye çalışılmıştır. Görüşme yoluyla elde edilen
verilerin çözümlenmesinde betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Öğrencilerden
elde edilen ses kayıtları dinlenmiş bu ses kayıtları doğrultusunda öğrencilerin
kullandıkları kelimeler belirlenerek her öğrenci için ayrı bir tablo oluşturulmuş ve
verilerin sayısallaştırılması yoluna gidilmiştir. Görüşme aracıyla elde edilen veriler,
velilere yapılan anketler ile karşılaştırılmış, öğrencilerin kullandıkları kelimeleri
etkileyen unsurlar belirlenmeye çalışılmıştır.
Araştırmaya katılan öğrenciler belirlenen konular hakkında toplam 3396 kelime
kullanmışlardır. Bu kelimeler içerisinde 137 farklı kelime tespit edilmiştir.
Öğrenciler yapılan görüşmeler sırasında 59 kez olmak üzere en çok “baba”
kelimesini kullanmışlardır. Bu kelimeyi kullanım sırası 58 olmak üzere “anne”
kelimesi takip etmektedir. Öğrencilerin kelime hazinesini; cinsiyet, anne ve baba
eğitim durumu, ailenin akraba ziyareti sıklığı, evde yaşayan akraba durumu, anne ve
babanın hikâye okuma ve anlatma sıklığı, anne ve baba ile oynama süresi, öğrencinin
akranlarıyla, abi, abla ve kardeşiyle oynama süresi, öğrencinin televizyon izleme ve
YouTube kullanma durumu olumlu veya olumsuz etkilemektedir.
